Akılcı Duygusal Davranış Terapisi

” İnsanlar ve olaylar aslında bizi üzmüyor. Biz aslında onların bizi üzeceklerine inandığımız için üzülüyoruz.”

@page { size: 21cm 29.7cm; margin: 2cm } p { margin-bottom: 0.25cm; line-height: 115%; background: transparent } em { font-style: italic }
Albert Ellis

1955 yılında psikolog Albert Ellis tarafından geliştirilmiştir. Ellis, Psikolojik rahatsızlıkların, olayların kendileri değil olaylara bakış açımızdan ortaya çıktığını söylemektedir. Akılcı duygusal Davranış terapisinin amacı, kendi kendini yitiren bakış açılarını daha sağlıklı olanlarla değiştirerek zihinsel sağlığımızı iyileştirmektir.

Akılcı duygusal davranış terapisi nedir?

Hepimiz, hem fiziksel hem de sosyal açıdan belirli bir çevre içinde yaşıyoruz. Ayrıca bugünümüzü, aşağıda bir kaç örneğini verdiğimiz hedeflerin ya da hayallerinden peşinden koşarak harcıyoruz:

Canlı kalmak, aktif olmak ve kendimizden zevk almak.
İster yalnız ister başkalarıyla olsun hayatın tadını çıkarmak.
İnsanlarla samimi bir ilişki kurmak.
Yaşamımızda eğitim ve deneyim yoluyla anlam bulmak.
Yaşam amacımızı gösterecek hedefler yaratmak ve bunları gerçekleştirmek.
Boş zamanımızın keyfini çıkarın.

İrrasyonel Düşünme (Mantıksız Düşünme)

Mantıksızlık, bir şekilde bireyin uzun vadeli hedeflerine ulaşmasını engelleyen bir şeydir. Rasyonelliğin (Akılcılık) belirlenmiş bir tanımı yoktur, ancak bireyin hedeflerine ve bu hedeflere ulaşmalarında onlara neyin yardımcı olacağına bağlıdır fakat mantıksız düşünce psikolojik meselelerin merkezindedir. Akılcı Duygusal Davranış Terapisi insanların sergilediği birkaç irrasyonel (mantıksız) inanca işaret etmektedir. Bunlar:

Talep veya Tecrübe – İnsanları “zorunluluk” ve “gereklilik” gibi mutlak terimlerle düşünmeye iten katı inançlar. Örneğin, “Bu sınavı geçmeliyim” veya “Her zaman önemli başkalarım tarafından sevildiğimi hissetmeliyim.” Bu tür ifadeler çoğu zaman gerçekçi değildir. Bu dogmatik düşünce, bireyi felç edebilir ve kendilerini sabote etmelerine neden olabilir. Örneğin, testi geçmek istenir ancak gerçekleşmeyebilir. Birey, geçemeyeceği olasılığını kabul etmezse, ertelenmeye ve geçemezse ne olabileceği konusundaki endişeleri nedeniyle denemede başarısızlığa yol açabilir.

Korkunç – Bir birey, bir deneyim veya durumun olabilecek en kötü şey olduğunu ifade ederken kötü ifadeler arasında “korkunç”, “feci” ve “inanılmaz korkunç” gibi kelimeler bulunur. Kelimenin tam anlamıyla ele alındığında, bu tür ifadeler bir durumu iyileştirmek için ayağı yere sağlam basan ve yapıcı düşünme yolları değildir.

Düşük Hayal kırıklığı Toleransı – Bireyin “olması gerektiğini” iddia ettiği bir şey olmazsa buna tahammül edemeyeceği inancıdır. Birey, böyle bir olayın herhangi bir mutluluğu yaşamasını imkansız hale getireceğine inanabilir. Hayal kırıklığı toleransı düşük insanlar genellikle “dayanamıyorum” veya “yaşayamam” gibi ifadeler kullanırlar.

Amortisman ya da Küresel Değerlendirme – Tek bir standarda uymaması nedeniyle kendini ya da başkasını eksik olarak değerlendirmektir. Bir bireyin belli bir standarda küresel bir standart ve “iyi olan” olarak karar vermesi mantıksızdır.

ALBERT ELLİS’İN ABC MODELİ

Bu model, bir kişinin mantıksız inançlarının ortaya çıkmasına yardımcı olur ve onlara karşı çıkma ve daha rasyonel (mantıklı) olanları oluşturma süreci sunar. Model aşağıdaki basamaklardan oluşur:

A – Etkinleştirme olayı. Bireyin yaşadığı olumsuz ya da istenmeyen bir olay.
B – İnançlar. Harekete geçirici olay nedeniyle ortaya çıkan mantıksız inançlar.
C – Sonuçlar. Etkinleştirme olayı hakkındaki inancın, duygusal, davranışsal ve bilişsel sonuçları.

Mantıksız inançlar psikolojik olarak işlevsiz sonuçlara yol açar.

ABC ÇERÇEVESİ

Akılcı duygusal terapi ABC ile başlar.
-A; Ailedeki geçimsizlikler, iş yerindeki hoşnutsuzluk, erken çocuk travması ve yaşamda mutsuzluğun kaynağı olan her şeyi harekete geçiren olaydır.
-B; Mutsuzluğun gerçek kaynağı olan akılcı olmayan, mantıksız inançları içerir. Kişinin A hakkındaki inançlarından ve sözel olarak ifade ettiklerinden oluşur.
-C; ise bir sonuçtur. İnançlar nedeniyle meydana gelen depresyon, panik gibi nörotik semptomlar ve olumsuz duygulanımların sonucu olarak bireyin gösterdiği duygusal tepkilerdir. Sonucu belirleyen genellikle kişinin inançlarıdır. Mantıklı inançlar mutlu hissettiren, huzurlu hissettiren sonuçlar verebilirken, mantıksız inançlar ise kişinin mutsuz, huzursuz vb. olmalarına neden olabilmektedir.

ABCDE ÇERÇEVESİ

ABC’ ye ek olarak Ellis D ve E çerçevesi geliştirmiştir. D aşamasında; terapi esnasında kişiler akılcı olmayan inançlarını aktif olarak tartışmak üzere eğitilirler, böylece onları daha sağlıklı inançlara göre yeniden yapılandırabilirler. Bunu yaparak mantıksız inançların tartışılması ve çürütülmesi söz konusudur. “ Bu işi alamamak neden çok kötü bir şeydir? Reddedilmeye neden tahammül edemiyorum? Bu reddedilme neden beni işe yaramaz yapıyor?”.

E aşamasın ise; mantıksız inançlarla başarılı bir şekilde mücadele etmenin etkilerini içerir. Birinin durumla ilgili inancını değiştirmenin kişiyi daha uyumlu ve rasyonel hissettiren etkisi, kişinin duygularını, davranışlarını ve bilişlerini geliştirir. Bu etkiler 3 türlüdür.

Bilişsel: Hiç hoşlanmama rağmen reddedilmeye tahammül edebilirim
Uygun Duygulardan Oluşan Davranışsal: Başvurmaya devam etmeliyim.
İstendik Davranışlardan Oluşan Davranışsal: İş bulmak için daha çok başvuru yapıyorum.

Akılcı Duygusal Davranış Terapisi, bir bireyin irrasyonel inançları açığa çıkarıldıktan sonra, bu inançlara meydan okumak ve yeniden yapılandırmak için itiraz etme denilen bir tekniği kullanır. Örneğin, onun için önemli olan bir diğer kişi tarafından reddedilen adam, bir akılcı duygusal davranış terapisi uygulayıcısını görmeye gitmişse, uygulayıcı, sevilmez olduğu fikrine itiraz edecektir. ADDT uygulayıcıları danışan ile birlikte çalışarak farklı durumlar hakkındaki sorunlu düşünce süreçlerini, mantıksız duygusal ve davranışsal tepkilerini sorgulamak için çalışırlar. Uygulayıcılar, danışanlarını farklı, sağlıklı bakış açıları benimsemeye teşvik eder.

Ellis’in önerileri öfke, endişe, hayal kırıklığı, sosyal fobi, utangaçlık ve cinsel işlev bozukluğu yaşayan bireyler için özellikle yararlı olmuştur.