Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), bir çocuğun / gencin ya da bir yetişkinin aklına giren ve çocuk / genç ya da yetişkinde tekrar eden düşünce, görüntü ve dürtülerdir. Kişi büyük bir endişe veren veya rahatsızlığa neden olan istenmeyen ve rahatsız edici düşünceleri, görüntüleri veya dürtüleri uğraşarak azaltmaya çalışır.
Genellikle, zorlamalar ve ritüeller içerir. Örneğin bir kıyafetin her çıkarılması altıya kadar sayılarak gerçekleştirilir.
Takıntı Türleri:
Kirlenme Takıntısı:
Kir, mikrop, yapışkan maddeler veya kimyasallarla (örneğin ev temizleyicileri) temas etmekten, hastalanmaktan veya “kirli” veya “kirlenmiş” maddelere dokunduktan sonra başkalarını hasta etmekle ilgili duyulan korku veya üzüntüyü kapsamaktadır.
Kaza ya da başkalarına kazara zarar verme Takıntısı:
Dikkatsizliğiniz nedeniyle kendinize ya da başkalarına zarar verme korkusu. Örneğin, “tezgahı düzgün bir şekilde temizlememişsem ve üzerinde hala mikroplar varsa bu nedenle annem benim yüzümden hastalanırsa?!”
Simetri ve kesinlik Takıntısı
Evdeki eşyalar, iş yerinde ya da okul masasındaki eşyaların simetrisine duyulan takıntıyı içermektedir. Fakat bu takıntı şüpheli bir inancı barındırmaktadır: (örneğin, “eğer ayakkabılarım uygun şekilde ayarlanmamışsa, annem ölecek!” ).
NOT: Takıntısı olan kişilere, takıntıların içeriği çok garip gelir ya da hiç mantıklı gelmez. Örneğin, OKB’li biri size bunların çok saçma olduğunu biliyorum fakat eğer bunu yapmazsam benim başıma ya da ailemden birinin başına bir şey gelmesi düşüncesinden kendimi alamıyorum. Ve sonuçta öyle yapıp bırakıyorum diyebilir.
Mükemmellik takıntısı:
Kişinin kendisini sürekli olarak ya en iyisini yapacağına ya da hiç yapmayacağı düşüncesi içinde bulmasıdır. Bu nedenle kişi ya bir işe başlar ve mükemmel olmasını beklediğinden dolayı ilerletemez. Ya da kişi hiç başlayamaz. Tüm hareketlerinde hatasızlık ve eksiksizlik beklentisi kişinin kendisini çok fazla suçlu hissetmesine neden olmaktadır.
Yasaklı Düşünceler ve Dürtüler, Görüntüler:
Özellikle cinsel konularla ilgili kişi istemediği halde gözünün önüne gelen görüntüler, davranışı gerçekleştirme dürtüleri ve düşünceler meydana gelir. Örneğin, namaz kılarken aklına bu görüntülerin gelmesi.. kişinin suçluluk duymasına ve namazı bırakmasına neden olabilmektedir. Ya da eşcinsel görüntülerin akla gelmesi ve kişiyi rahatsız etmesi, kişinin kendisinden şüphe etmesine neden olabilmektedir. Bu durum da obsesif kompulsif bozukluğun türlerinden bir tanesidir.
Kompulsiyon (Zorunlu Ritüel) Türleri:
Yıkama Ritüelleri:
Ellerini birkaç kez sabunlamak, sayı ile yıkamak
Tuvalet Ritülleri:
Belli bir sayıya göre taharetlenmek, aşırı silme davranışı
Diş Fırçalama:
Her dişi belli sırayla fırçalama, kanatana kadar fırçalama vb.
Yıkanma Ritüeli:
Vücudu belli bir sıra ile yıkama, belli bir sayı ile sabunlanma, keselenme ve yıkanma, Günde birkaç kez yıkanma vb.
Temizlik Ritüelleri:
Çamaşırların birkaç kez yıkanması, makineden sonra bir de elde yıkanması, banyonun hergün yıkanması vb..
Kontrol Ritüelleri:
her şeyin güvenli olduğundan emin olmak için kapıları, kilitleri veya sırt çantalarını kontrol etmeyi içerebilir. Bazı çocuklar ve gençler herkesin iyi olduğundan emin olmak için kontrol eder. Örneğin, aile üyelerini aramak, güvende olduklarını “kontrol etmek” için çağırır.
Sayma, Dokunma Ritüelleri:
nesnelerin belirli bir şekilde sayılmasını, dokunulmasını içerebilir. Belli bir şanslı ve şanssız sayıları vardır. Bu sayıya ulaşmadıkları zaman bir şey olacağına dair bir inancı içinde barındırdıklarından bu davranışı yaparlar.
Düzen Ritülleri:
Çantadaki eşyalar, masa düzeni belli bir sıraya ya da büyüklüğe göre düzenlenmektedir.
Zihinsel Ritüeller:
Bazen negatif bir dürtünün ya da düşüncenin, sembolün zihinden gitmesi için düşünülmesi gereken şeylerdir. Örneğin dualar okuma, belli bir kelimeyi tekrarlama vb. içermektedir.
Yaygınlık
OKB tanısı almış birçok kişi genellikle belirtilerin çocukluk yaşlarında başladığını söylemektedir. Yetişkinler arasında bu bozukluk kadınlarda erkeklere oranla daha yaygın olarak görülmektedir.
ÖRNEK OKB DÜŞÜNME BİÇİMİ
Bu kazadan ben sorumluyum. Ya hastalanırsam? Bu sınavdan 100 almazsam geleceğim mahvolur. Bu adamdan etkilendim mi? Ona iyi görünüyor muyum? Bu eşcinsel olduğum anlamına gelmeli. Ya hastaysam ama bilmiyorum ve ya aileme dokunduğumda onları da hasta ediyorsam? Bilmemeye dayanamıyorum!
ÖRNEK OKB FİZİKSEL DUYUMLARI
Karın ağrıları Baş dönmesi Kalp yarışı Sığ nefes Baş ağrısı Kas gerginliği Nefes darlığı Vücudundan kopuk hissetme (derealizasyon)
ÖRNEK OKB DUYGULARI
Anksiyete / endişe / korku Üzüntü Öfke / Kızgınlık Utanç Suçluluk
