Somatopsikolojik Rahatsızlıklar ve Nedenleri

SOMATOFORM BOZUKLUK NEDİR?

Günümüzde çoğu hastalığın oluşmasında psikolojik sorunlar bir faktör yani besleyici olarak görülmektedir ancak somatoform bozuklukta ana sebep psikolojiktir. Somatoform bozukluklar, kişinin belli bir organik yani tıbbi rahatsızlığı olmamasına karşı vücudunun farklı yerlerinde farklı türde ağrılar hissetmesidir. Bu hastalığın kökeni psikolojik sorunlardır, kişinin psikolojik sorunları arttıkça fiziksel ağrıları şiddetlenir. Örneğin, kişi ruhsal sıkıntı hissettiği zaman kişinin kolu tutmaz olur, baş ağrısı tutar, vücudunda uyuşmalar meydana gelir. Genelde hastalar ağır bir stres döneminden geçtiklerinde, bir travma yaşadıklarında, olaylarla mücadele etmekte zorlandıklarında ya da psikolojik sorunlarını baskıladıklarında bu hastalıkla karşı karşıya gelirler. Sorunlarını içine atan, sorunlarla mücadele etmeyen, içine kapanık kişilerin ruhsal sorunları bedensel bir sorun halini alır, ruhsal sorunlar kendini bedensel yakınmalarla ifade etmeye başlar. Kişiler başta sorunun psikolojik olabileceğini düşünmedikleri için doktor doktor dolaşırlar ve ağrılarına çare ararlar. Ağrılar o kadar gerçektir ki bazen doktorlar da sebebini anlamakta zorlanırlar.

Somatoform bozukluklar altı alt başlıkta incelenir. Bunlar:

Somatizasyon bozukluğu: Bu hastalıkta kişinin psikolojik sıkıntıları bedene yansır. Kişi sindirim sistemi bozukluğu, cinsel belirti ve nörolojik belirtilerle doktora başvurur. Kişinin vücudundaki ağrılar kişinin doktor doktor gezmesine sebep olur fakat sonucunda fiziksel bir rahatsızlık tespit edilemez. Somatizasyon bozukluğuna sahip olan kişi hasta rolü yapmıyordur, gerçekten fiziksel ağrılar vardır fakat bu ağrıların sebebi psikolojiktir.
Hipokondriyazis: Bu hastalık halk arasında ‘’hastalık hastalığı’’ olarak bilinir. Bu kişiler sık sık doktora giderler ama doktorlar bir hastalık belirtisi bulamadığından doktorlara da inanmazlar. Bu kişiler gereksiz birçok tahlil ve test yaptırırlar. Kişiler kendi bedenleriyle aşırı bir meşguliyet içerisindedirler.
Konversiyon bozukluğu: Kişide fiziksel bir sorun olmamasına rağmen duyu kaybı, nörolojik etkiler ve motor bozuklukları gözükür. Bu kişiler psikolojik kökenli nöbet geçirir. Bu bozukluklar genelde aniden ortaya çıkar ve kişi için korku verici bir durumdur. Stres bu olayları tetiklemektedir.
Ağrı bozukluğu: Kişinin bedeninin bir ya da birden fazla yerinde fiziksel bir sebeple açıklanamayan bir ağrı vardır. Kişinin ağrıları sinir sistemi ile uyumsuzdur.
Beden dismorfik bozukluğu: Kişi süreli aslında var olmayan bir bedensel kusuruyla uğraşır. Kişi fiziksel görünümüyle ilgili aşırı bir uğraş içerisindedir.
Ayrışmamış somatoform bozukluk: Kişide belirli bir tıbbi duruma bağlı olmadan en az altı ay boyunca fiziksel yakınmalar görülür. Semptomlar kişiden kişiye farklılıklar gösterir.

SOMATOFORM BOZUKLUKLARININ OLUŞUM NEDENLERİ NEDİR?

Bir somatoform bozukluğun oluşumu, birden fazla nedeni olan karmaşık bir süreçtir. Burada daha çok uzun yıllardır etki eden çeşitli faktörlerin etkileşimi sözkonusudur.

Somatoform bozukluklarda normal vücut işlemleri daha şiddetli algılanır ve bedensel bir hastalığın belirtisi olarak görülür. Çoğunlukla kişiye göre değişen bir tetikleyici söz konusudur (örneğin stres, hayat içindeki sıkıntı verici durumlar) ve bunlar normal bir bedensel tepkiye sebep olur. Kalp daha hızlı atmaya başlar, insan gerilir veya sinirsel mide ağrıları çeker. Bu durumda bazıları kendine „Bu ne anlama geliyor? Bende hangi hastalık var?“ sorusunu sormaya başlar. Sonuç olarak, insan rahatsızlıklarına dikkatini ne kadar yoğunlaştırırsa, rahatsızlıkların şiddeti o kadar artar.

Bu tür rahatsızlıkları olan kişiler, bu rahatsızlıkların nedenini bulabilmek için genelde tekrar tekrar hekimlere başvururlar. Ancak herhangi bir bedensel rahatsızlığın bulunmadığını gösteren pozitif sonuç bile hastaları sakinleştirmez. Doktorlar tekrar tekrar benimle ilgilendiklerine göre mutlaka bir şeyler yolunda değil“ diyerek daha çok tahminlerinde yanılmadıkları sonucunu çıkarırlar.

Öte yandan çoğu insan kendine dikkat etmeye eğilim gösterir. Ağrıları hafifletmek için bedensel faaliyetlerden sakınırlar. Bu sakınma davranışı kısa vadede işe yarasa da, uzun vadede bedensel durumun daha da kötüleşmesine ve böylelikle başka duyu bozukluklarına sebep olur.

Bu döngü yüzünden rahatsızlıklar yıllar geçtikçe daha da kötüleşebilir ve hastanın yaşamını oldukça olumsuz etkileyebilir.

Stajyer Psikolog Elifnaz Baykal

Sonuç olarak bazı insanlarda somatoform rahatsızlık oluşmasının sebebi halen büyük ölçüde açıklığa kavuşmamıştır. Bu meyanda genetik yapının ve çocuklukta yaşanan travmatik tecrübelerin riski artırdığına dair işaretler var.

KAYNAKÇA

Gmelch, M. (2006). Merkblatt: Unklare körperliche Beschwerden (Somatoforme Störungen). In H. Reinecker (Hrsg.), Verhaltenstherapie mit Erwachsenen (S. 53-55). Göttingen: Hogrefe Verlag GmbH.

Hausteiner-Wiehle, C., Schäfert, R., Häuser, W., Herrmann, M., Ronel, J., Sattel, H., & Henningsen, P. (2014). S3- Leitlinie „Nicht-spezifische, funktionelle und somatoforme Körperbeschwerden“ (051/001). Verfügbar unter www.awmf.org/leitlinien/detail/ll/051-001.html

Martin, A. & Rief, W. (2011). Somatoforme Störungen. In H.-U. Wittchen & J. Hoyer (Hrsg.), Klinische Psychologie und Psychotherapie. (S. 1021-1038). Heidelberg: Springer Medizin Verlag.

Matzat, J., Jäniche, H., & Hausteiner-Wiehle, C. (2012). Patientenleitlinie „Nicht-spezifische, funktionelle und somatoforme Körperbeschwerden“. Verfügbar unter www.awmf.org/leitlinien/detail/ll/051-001.html