Fobi, bir nesne ya da durum karşısında ortaya çıkan, aşırı bir korku ve bu korkuya ikincil olarak gelişen kaçınma davranışıdır. Fobiler kendiliğinden ortaya çıkmamaktadır. Bir nesne ya da durum ile beraber ortaya çıkmaktadır. fobi nesnesine karşı ortaya çıkan korku, genellikle fobi nesnesi ile orantısızdır. Örn: Kurbağa fobisi olan birisinin, korkuyla çığlıklar içinde koşması ve ağlaması.. Kişi tepkisinin çok saçma ve anlamsız olduğunun farkındadır fakat nesne ile karşılaştığında kontrol edemediği bir şekilde bu tepkileri vermektedir.
Fobiler 3 şekilde gruplandırılmıştır:
- Agorafobi
- Özgül Fobiler
- Sosyal Fobi (Sosyal Anksiyete Bozukluğu)
Agorafobi
Agorafobisi olan kişi kalabalık yerlerde olmaktan ya da toplulukların içine girmekten korkmakta, sıklıkla böyle yerlere girmesi gerektiğinde yanında birine ihtiyaç duymaktadır. Bu kişiler için kuyrukta bekleme, kalabalık bir alışveriş merkezinde olma, kalabalık ve işlek yerlerde olma, toplu taşıma araçlarına binme ve trafikte takılma gibi durumlar endişesini arttırdığından kaçınma durumuna girmelerine neden olmaktadır. Kişi bu durumlarda, başına bir şey geleceğini düşünerek, kaçamaması ya da yardımsız kalması gibi nedenlerle bahsedilen ortamlarda bulunmaktan kaçınır. 6 ay ya da daha fazla süredir bu durum yaşanıyorsa, psikolojik yardım alınması gereklidir.
Özgül Fobi
Kişi belirli bir nesne karşısında belirgin bir korku ya da anksiyete duymaktadır. Mantıksız korkular olarak da bilinmektedir. Özgül fobisi olan kişi, korku nesnesi ne kadar mantıksızsa da, (örneğin köpek kovaladığında duyulan korku mantıklı ve tepki normaldir) gösterdiği tepki mantıklı korku tepkisi gibidir. Kişi yalnızca gerçek bir durumla karşı karşıya kaldığında değil, hayal ettiğinde de tepki vermektedir. (örn. sınıfta birisi yılandan bahsederken, yılan fobisi olan kişinin ağlayarak dışarı çıkması)
Özgül Fobilerin tipleri vardır:
- Hayvan Tipi : yılan, fare, örümcek, kedi, köpek ve böcekler
- Doğal Çevre Tipi: gök gürültüsü, şimşek, fırtına
- Kan- Enjeksiyon Tipi:
- Durumsal Tip: kapalı yer, yükseklik, karanlık, uçak
- Yutma Fobisi
Sosyal Fobi
Kişi, dikkatleri çekeceğini düşünerek, sosyal ortamlarda bulunmaktan kaçınır. Gülünç duruma düşmekten, rezil olmaktan büyük korku duyar. Bu nedenle sahne korkusuda yaşamaktadır. Sosyal ortamlara girdiğinde, titreme, terleme ve kızarma gibi belirtiler gösterir. Sosyal Fobisi olan kişi, sınıfta, sunum yaparken, bir konuda fikrini belirtirken, başkalarının önünde birşeyler yeyip içerken, yabancı kişilerle tanışırken, otoritesi yüksek biri ile konuşurken, birine hayır diyeceğinde bilgisinin sınandığı (mülakat vb.) gibi ortamlarda kaygı yaşar. Bu kişilerde bu nedenle performans problemleri de yaşanır.
Agorafobi, özgül fobi ya da sosyal fobi gibi durumlarda, bilişsel davranışçı terapiler, hipnoterapi gibi yöntemler problemin çözümü konusunda faydalı olmaktadır.
